Er zijn drie mogelijke manieren waarop een relatie ontrouw overleeft:

1. De lijders: partners die in het verleden blijven steken – mensen die gevangen blijven in de ervaring van de ontrouw. Dit geef vaak een eindeloze cirkel van verbittering, wraak en zelfmedelijden. Zelfs 10 jaar na de feiten blijft de affaire het epicentrum van de relatie. Koppels geven elkaar hierin eindeloos de schuld van hun lijden. Bij deze koppels is het waarschijnlijk dat ze ook zonder de verhouding dezelfde conflicten zouden hebben; ze delen een cel in de huwelijkse gevangenis. De verhouding en de pijn die hiermee gepaard ging wordt bij elk conflict als een joker op tafel gegooid. Er is geen ruimte voor nuance, en wederzijds begrip. Ze houden elkaar gevangen, en niemand beweegt. Ze zitten samen in een permanente staat van verkramping. Ze zijn gedoemd om samen te blijven. Esther Perel stelt hierover dat het zover gaat dat de ene in de wachtkamer aan het wachten is tot de ander doodgaan. Het is maar wanneer één van beiden er letterlijk niet meer is dat het systeem beweegt, en dat er verandering kan plaatsvinden. De ontrouw wordt het kenmerk van hun huwelijksleven. Dit soort huwelijke blijft in stand, maar het huwelijk en de verbinding is emotioneel dood.
2. De bouwers: dit zijn de koppels die verder proberen te gaan ‘alsof er niets gebeurd is’. Beiden zijn erg gehecht aan het leven dat ze samen hebben opgebouwd: ze geven om elkaar en willen het gezin, hun vrienden, hun gezamenlijk leven behouden. Deze koppels zijn er niet op uit na het uitkomen van de verhouding om hun relatie in vraag te stellen, of grote veranderingen aan de relatie door te voeren. Ze willen vooral terug naar hoe het was. Wanneer ze terugkijken op deze woelige periode, zien ze deze vooral als een anomalie die het best zo snel mogelijk kan vergeten worden. Ze voorkomen in de toekomst liever problemen dan het risico te lopen alles te verliezen. Voor bouwers zijn egoïstische verlangens zoals seksuele passie of een meer romantische liefde als prikkel niet sterk genoeg om hun gezin en alles wat werd opgebouwd te verliezen, ze kiezen liever voor diepgaande, duurzame liefde en vertrouwdheid. Toewijding en loyaliteit staat voor iets groter dan zijzelf.
3. De ontdekkers: Dit zijn koppels die herrijzen uit de as, en een betere band opbouwen. In deze relaties wordt de verhouding de katalysator voor transformatie. Deze paren richten zich bij de onthulling op elkaar met een intensiteit die ze vaak in jaren niet hebben gevoeld, met een krachtige mengeling van angst en lust. Ze zijn vaak genuanceerd, tolerant voor onzekerheid, en geven ruimte aan onderzoek waarin ze hun relatie kunnen herstellen en verdiepen. Ze maken een onderscheid tussen wat fout of kwetsend is, en zetten de ervaring van de verhouding om in een verrijkende emotionele reis waarin ze afscheid nemen van de relatie die er was, en samen zoeken naar een nieuwe relatie. Ze zien de verhouding als een gebeurtenis, een belangrijke gebeurtenis, maar niet de enige gebeurtenis in hun geschiedenis samen, en spreken hierin ook een gezamenlijke gebeurtenis, een gedeelde ervaring. Esther Perel zegt hierover: ‘Wat ooit begon buiten de relatie, is daar nu in opgenomen’. Het is er een deel van geworden, waarin ze elk naar hun eigen tekortkomingen als mens en als partner kunnen zien. ‘Herstellen is her-stellen’ zegt Perel: als stel, als koppel, een nieuwe definiëring maken, die rijker en interessanter is, maar ook onzekerder kan voelen; ze voegen vernieuwing toe aan het duurzame en voorspelbare.

 

Hoe met deze koppels werken in relatietherapie?

Bij de eerste groep stellen we vast dat hoe korter deze groep komt na de ontrouw, hoe meer kans om in het koppel een constructieve beweging in gang te brengen. Het is hierin werken aan voldoende erkenning voor beide partijen, ook via individuele gesprekken. Wanneer deze koppels al jaren in dit patroon vast zitten wordt de vraag naar relatietherapie vooral gesteld wanneer er opnieuw een gebeurtenis plaatsvindt die een verandering in het koppel kan teweeg brengen.

De tweede groep komt vaak een aantal keer op gesprek, maar hebben niet echt de intentie hun relatie in vraag te stellen, en willen liefst gewoon verder gaan met hun leven. In deze gesprekken zoeken ze vooral een bevestiging dat het oké is om samen te blijven, en zetten ze erg in op verbinding met elkaar, de kinderen, en wordt er bekeken hoe schade t.a.v. de omgeving waar deze dit te weten kwam wordt besproken.

Vooral de laatste groep koppels stellen een vraag naar een herkadering van hun relatie. We bekijken met het koppel wat hen samen houdt, welk leven zij hadden, wat hier positief aan was, en welke delen hierin overeind blijven, welke gebroken zijn, en of er plaats is om dit op een andere manier terug op te bouwen. We proberen te achterhalen wat de betekenis van de affaire is voor de ene, en welke schade dit teweeg brengt bij de ander. Dit uitklaren, zowel in individuele als gezamenlijke gesprekken is nodig om een nieuwe betekenis aan de relatie en de plaats van de ontrouw hierin te geven.

Bronnen:

Esther Perel: Liefde in verhouding, Lev., januari 2018.
Helen Fischer: The Anatomy of love, Ww Norton en co, februari 2017

 

Kris De Groof, zaakvoerder, relatietherapeut en stress en burn-out coach