Sommige films kunnen ons heel veel leren over relaties: waarom mensen voor elkaar kunnen kiezen, hoe relaties zich ontwikkelen, en waarom het bij sommige koppels niet lukt. Een mooi voorbeeld hiervan is Marriage Story, een film van Noah Baumbach met Adam Driver en Scarlett Johansson.

Ik wil deze film ontrafelen, en verschillende onderwerpen van wat we zien bij deze twee mensen koppelen aan de theorie over relaties en scheiden.

Een van de meest in het hoog springende scènes van de film is het gesprek dat Nicole voert met haar advocate. Ze vertelt hierin over hoe ze zichzelf altijd meer verloor in de relatie.

We zien hierin hoe Nicole zichzelf in wat David Schnarch een ‘groeicirkel’ noemt zet. Deze ontstaat vanuit individuele groei, vanuit een eigen nood die in de relatie minder en minder aan bod kwam. Ze beschrijft hierin hoe de relatie begon vanuit zichzelf terug levend voelen na een relatie waarin ze het gevoel had dat zij zich zich hierin meer en meer doods voelde. In het begin van de relatie kwamen mensen naar hun theaterstukken kijken voor haar, en het evolueerde meer en meer naar een gezelschap waarin ze zich altijd maar kleiner en kleiner voelde worden. En hoe ze zich meer en meer realiseerde dat zij niet zelf tot leven was gekomen zoals ze gehoopt had, maar zijn levendigheid voedde. En dat dit voor een hele tijd oké was voor haar, dat dit haar streelde dat deze creatieve man ideeën van haar goed genoeg vond om ze te proberen. En dat ze doorheen de relatie, het ouderschap, het appartement dat ze kochten en de meubels die er in stonden haar eigenheid verloor. Ze zegt hierover: ‘ik was vergeten wat mijn smaak was omdat het niet aan me gevraagd werd mijn eigen smaak te gebruiken’. En dat ze naar LA wilde verhuizen, dit wel zei maar dat hier nooit iets van kwam. Dat de relatie zo evolueerde dat er niet aan haar gevraagd werd wat zij wilde doen die dag. En dat zij het ook niet zei.

En dat toen ze de kans kreeg een pilot te doen dat ze het gevoel had dat er een reddingsboei naar haar werd gesmeten, een deel van de wereld dat ze zou kunnen beleven dat van haar (alleen) zou kunnen zijn. ‘dit is wat ik ben, en dit is wat ik waard ben. En misschien vind jij het stom, maar het is tenminste van mij’. Belangrijk hierin is dat ze zegt dat als hij toen gesupporterd had voor haar, en haar dit stukje van de wereld zou gunnen, dat alleen van haar was, dat ze dan waarschijnlijk niet aan het scheiden zouden zijn. En dat op het moment dat hij deze pilot belachelijk maakte, en dat hij vond dat ze het geld dat ze hiermee verdiende in de toneelgroep zou moeten steken – en dat ze zich toen realiseerde dat hij haar niet echt zag als een eigen entiteit, dat hij haar niet zag als losstaand van hem. En dat ze daarom vertrokken is.

Wat is nu die groeicirkel en hoe ziet dat er uit?

Doorheen een langdurige relatie proberen koppels te leven binnen elkaars beperkingen, afhankelijkheid, angsten en blinde vlekken. Van hieruit hebben we de neiging om te denken dat we onze partner kennen, en gaan we vaak zinvolle maar moeilijke gesprekken uit de weg, omdat we ‘toch al weten wat hij/zij gaat zeggen’. Dit uit de weg gaan zien we ook vaak bij tweekeuze dilemma’s, dit zijn natuurlijke keuze beslissingen in een geëngageerde relatie, bijvoorbeeld verhuizen naar LA of niet, een kind krijgen of niet, ….

Als koppel kan je daarover niet vrijblijvend van mening verschillen, want ze houden beslissingen en actie in, die beiden aangaan. De consequentie van deze keuze nl. of alles laten zoals het is of het nieuwe doet altijd iets met een relatie. Dit soort discussies ten gronde aangaan met elkaar zorgt altijd voor angsten, omdat ze heel dikwijls over grote verlangens en dromen gaan.  Partners verlangen in deze besprekingen naar intimiteit en authenticiteit, maar mensen gaan vaak de angst die gepaard gaat met deze besprekingen, de kwetsbaarheid die hierin getoond wordt niet aan, omdat ze hier bang voor zijn.

Zeggen wat je wilt, wat je echt verlangt, vraagt dus vaak grote kwetsbaarheid, en de kans dat de ander hier nee op zegt. En daarin zit Nicole vast. Ze zegt ook regelmatig in de film ‘Ik ben te aardig’, of ‘I care too much’ . Ze moet hierin leren om graag te zien, en toch ook bij zichzelf te kunnen blijven.

Partners helpen elkaar te groeien, niet alleen door elkaars groei te steunen, maar door elkaar tot groei te drijven door moeilijke interacties en door onoverkomelijke verschillen.  Deze leiden op bepaalde momenten tot de onmogelijkheid om zich aan te passen of zelfs de bewuste weigering zich aan te passen, als zijn integriteit in het gedrang is. Nicole voelde bij het aanbod van de pilot en hiervoor tijdelijk in LA gaan wonen heel duidelijk: ik ga dat doen. Dit ga ik me niet meer af laten pakken. En als Charlie hierover had gezegd dat het goed was, maar dat hij bang was, en wat dit met hen beiden zou doen, dan zouden ze de groeicirkel misschien hebben kunnen af maken, en zouden ze daarna naar de jaren ervoor hebben, waarin Nicole zichzelf wat verloren was, hebben kunnen kijken als iets waar ze doorgegroeid waren.

Maar als zoals bij Nicole en Charlie geen van beide partners zich nog kan of wil aanpassen aan de ander zijn er maar 2 mogelijkheden: emotioneel of fysiek scheiden of zichzelf confronteren en meer differentiëren, waardoor die weigering beter kan verdragen worden.

Wanneer we als relatietherapeuten hierrond werken is één van de belangrijke zaken om te bekijken of een koppel al een aantal groeimomenten en dus ook patstellingen heeft gehad, in welke mate ‘de relatie’ als entiteit het geleerd heeft om te vervellen. Vaak wordt deze groei ingezet vanuit één van beide partners, en moet de ander mee bewegen. En dit zonder dat één van beide weet waar ze gaan uitkomen, wat het eindresultaat van deze beweging zal zijn. Veel hangt af van de mate waarin diegene die voorgaat gelooft dat de ander mee wil bewegen. En in welke mate de ander bereid is om mee te bewegen. In welke mate beiden hun angst rond deze beweging gereguleerd krijgen. In welke mate ze over dit alles kunnen blijven praten met elkaar, ook al begrijpen ze het allemaal niet goed. 

In de film probeert Nicole duidelijk te maken dat ze dit ondanks haar liefde voor hem dit niet meer haalbaar ziet en dat hij haar hierin niet begrijpt en en hierin anders naar kijkt. Charlie maakt ook duidelijk dat hij dit (nog niet) kan. Of dit te maken heeft met het feit dat het Nicole niet lukte om de betekenis van verhuizen naar LA duidelijk te maken, en hoe belangrijk dit voor haar was, of dat Charlie dit niet wou horen of zien weten we niet, maar het heeft wel gemaakt dat Nicole vertrokken is.

Dit is één van de reden waarom de relatie onder druk komt te staan, omdat de relatie de groei die nodig is niet kan afmaken. Charlie wordt hierdoor gedwongen door de scheiding van Nicole, nog niet door haar vertrek, maar wel doordat ze de scheiding inzette en niet bereid is terug naar New York te verhuizen. Op het einde van de film zien we dat Charlie wel bereid is om mee te groeien, de noden van Nicole mee te nemen in het invullen van zijn leven. Hij vertelt dat hij les gaat geven op een universiteit in de buurt, en ze gaan samen op trick-or-treat tocht. Je kan hierover zeggen dat het enkel is om zijn kind te blijven zien, maar door het samen invullen van dit ouderschap geven ze dit ex-partnerschap toch ook samen verder vorm.

Kris De Groof, zaakvoerder, relatietherapeute en opleider Jaaropleiding Partnerrelatietherapie

Wij organiseren een jaaropleiding partnerrelatietherapie voor professionelen waarin de groeicirkel van Schnarch uitgebreid aan bod komt. Meer informatie hierover vind je op https://ptcgent.be/activiteiten/jaaropleiding-partnerrelatietherapie/